Hodowla lasu jest działem gospodarki leśnej stawiającym za cel zapewnienie trwałości i wysokiej produkcyjności lasów oraz ciągłości rozwoju i stabilności ekosystemów leśnych poprzez stopniowe osiąganie stanów równowagi dynamicznej w ekosystemach leśnych, kształtowanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz przyjaznych powiązań gospodarki leśnej z otoczeniem społeczno-gospodarczym, zapewnienie produkcji drewna i użytków niedrzewnych.

Zadania te są realizowane poprzez zabezpieczenie bogactwa genetycznego lasów, zabezpieczenie zapotrzebowania na nasiona, produkcję wysokiej jakości materiału sadzeniowego drzew leśnych stosowanego do wykonywania odnowień i zalesień, stosowanie właściwych form użytkowania (rębni) służących uzyskaniu właściwego składu gatunkowego i struktury drzewostanów, bieżące odnowienia zasobów leśnych z zachowaniem ich naturalnej różnorodności biologicznej oraz poprzez właściwe pielęgnowanie dostosowane do faz rozwojowych drzewostanów.

Głównymi zagadnieniami, jakimi zajmuje się dział hodowla lasu są:

• selekcja i nasiennictwo, czyli dobór i pozyskanie możliwie najlepiej dostosowanego do danego środowiska materiału siewnego,
• szkółkarstwo, czyli hodowanie z wyselekcjonowanych nasion młodych drzewek, służących do zalesień i odnowień,
• zalesienia, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na gruntach, które dotychczas nie były leśnymi,
• odnawianie lasu, czyli wprowadzanie roślinności leśnej na terenach, gdzie został usunięty w procesie produkcji drzewostan dojrzały (może to odbywać się w sposób sztuczny - przy pomocy sadzonek wyhodowanych na szkółkach leśnych, lub w sposób naturalny gdzie młode pokolenie lasu inicjuje się poprzez obsiew z nasion drzew dotychczas rosnących na danym terenie),

Bardzo ważnym działem hodowli lasu są zabiegi ukierunkowane na pielęgnowanie upraw, młodników i starszych faz rozwojowych drzewostanów. Do najważniejszych prac z tego zakresu należą:

• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów, konieczne w przypadku gdy sadzonki są zagłuszane przez chwasty,
• wprowadzanie podszytów, czyli wprowadzanie w istniejących drzewostanach sadzonek drzew i krzewów wzbogacających ekosystem leśny,
• czyszczenia wczesne i późne, które są zabiegami pielęgnacyjnymi, mającymi na celu umożliwienie najlepszych warunków wzrostu młodemu pokoleniu poprzez eliminowanie wszystkich zagrożeń wpływających negatywnie na ich wzrost,
• trzebieże wczesne i późne, które są zabiegami hodowlanymi powtarzanymi cyklicznie na danej powierzchni co kilka lat i mającymi na celu ułatwienie wzrostu i uzyskanie najlepszych parametrów wybranym docelowym drzewom. Uzyskuje się to poprzez popieranie tzw. drzew dorodnych, czyli przeznaczonych do osiągnięcia wieku dojrzałości, oraz stopniowym usuwaniu pozostałych drzew,
• rębnie - określają zasady wykonywania całego zespołu czynności mających na celu stopniową przemianę pokoleń w lesie w sposób zapewniający równoczesne usuwanie drzew lub drzewostanów, tworzenie najkorzystniejszych warunków dla zainicjowania i rozwoju nowego pokolenia drzew pożądanych gatunków, kształtowanie odpowiedniej budowy drzewostanu, zapewnienie naturalnej różnorodności biologicznej i trwałości w zmieniających się warunkach środowiska. W zależności od sposobu cięcia, stwarzającego różne możliwości osłony odnowienia przez starodrzew, rozróżnia się dwie grupy rębni tj. rębnię zupełną oraz rębnie złożone (częściowe, gniazdowe, stopniowe i przerębowe).

Celem wykonywanych wszystkich prac hodowlanych jest uzyskanie drzewostanów o najlepszych cechach genetycznych i jakościowych, odpornych na działanie czynników biotycznych (owady, grzyby) i abiotycznych (wiatry, zanieczyszczenia powietrza).

SELEKCJA I NASIENNICTWO

Aby wyhodować drzewostany o pożądanych cechach jakościowych jest realizowany  "Programu zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew w Polsce na lata 2011 – 2035". Efektem tych przedsięwzięć jest  wybrana wyselekcjonowana baza nasienna która wg. stanu na 01.01.2020 r. kształtuje się następująco:

• wyłączone drzewostany nasienne (sosnowe, jodłowe, modrzewiowe, świerkowe, brzoza, olsza, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, jesionowe, bukowe ) - 840 ha;
• gospodarcze drzewostany nasienne – 11 240 ha;
• plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne - 110 ha;
• uprawy pochodne – 4 194 ha;
• drzewa mateczne - 536 szt.;
• drzewostany zachowawcze - 211 ha;
• źródła nasion - 120 szt.; 
• uprawy zachowawcze - 121 ha; 

W Nadleśnictwie Zwierzyniec, na bazie zabytkowej wyłuszczarni nasion, zbudowanej w 1896 r. przez Ordynację Zamoyską, funkcjonuje Leśny Ośrodek Nasienny. 

Na terenie RDLP w Lublinie przeciętnie roczne zbiera się:

• ok. 20 ton szyszek
• ok. 209 ton nasion

SZKÓŁKARSTWO LEŚNE

Na terenie dyrekcji produkcja szkółkarska prowadzona jest w szkółkach leśnych o powierzchni produkcyjnej 150 ha (stan na 31.12.2019 r.), w pełni obrazujących tzw. Polski Model Produkcji Szkółkarskiej łączącej naturalne, tradycyjne metody hodowli sadzonek oraz nowoczesne technologie oparte na hodowli sadzonek w warunkach kontrolowanych.

Większość sadzonek produkowana jest w szkółkach otwartych gdzie sadzonki rosną na polach siewnych oraz  na małych szkółkach podokapowych, gdzie warunki wzrostu młodych drzewek zbliżone są do warunków mikroklimatu leśnego.

Szczególną formą produkcji sadzonek jest produkcja sadzonek z bryłką ziemi (torfu) w specjalnych pojemnikach do tego przeznaczonych w tzw. modułach kontenerowych. Tak wyprodukowane sadzonki lepiej się przyjmują na uprawach leśnych oraz cieszą się bardzo dużym zainteresowanie osób planujących założenie zadrzewień przydomowych.

W 2019 roku produkcja sadzonek tj. wydanych na potrzeby wykonania nowych nasadzeń i rynku detalicznego wyniosła ok. 24 mln. sztuk sadzonek, z tego ponad 3,2 mln. szt. pochodziło z produkcji kontenerowej. Udział sadzonek gatunków liściastych stanowił ok. 64 %.
 

HODOWLA W LICZBACH…

Roczne wykonanie podstawowych zadań z hodowli w 2019 roku kształtowało się na terenie Nadleśnictwa Rudnik następująco:

• odnowienia i zalesienia - 154,81 ha,
• poprawki i uzupełnienia - 23,99 ha;
• pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów - 495,47 ha;
• czyszczenia wczesne - 105,50 ha;
• czyszczenia późne - 36,86 ha;
• trzebieże wczesne - 93,56 ha.